له ڕێنووسی ئه‌لفوبێی ئارامیدا، به ته‌واوی پێشگر، پاشگر و لێکدراو له‌گه‌ڵ ئه‌لفوبێی لاتینی جیاوازن و جۆریشی زۆرن. ئه‌م به‌شه‌م بۆیه جیا کردووه‌ته‌وه، چونکه یه‌کێکه له‌و خاڵانه‌ی له کاتی ڕێنووسدا، زۆرینه به‌سه‌ریدا دەڕۆن و به هه‌ڵه ده‌ینووسن. هه‌ڵه‌کان چین، ڕاستییه‌که چۆنه؟ لێره‌دا هه‌مووی ده‌خه‌مه ڕوو:
1- پێشگر
کورته‌به‌شێکن، ده‌لکێن به کار یان چاوگ و له وشه‌ی ساده‌وه ده‌یانکه‌نه داڕژاو و به‌سه‌ر دوو کۆمه‌ڵەدا دابه‌ش ده‌بن:
– پێشگری ساده: دا، ڕا، وه‌ر، هه‌ڵ، ڕۆ، ڕێ، پێ، تێ، لێ…
نموونه له‌سه‌ر دۆخی چاوگ: داکردن، ڕاخستن، وه‌رگه‌ڕان، هه‌ڵکردن، ڕۆچوون، ڕێکردن، پێخستن، تێخستن، لێوه‌شان…
کاتێک دۆخه‌که‌ی بۆ کار ده‌گۆڕێت، ده‌بنه دوو به‌ش:
به‌شی یه‌که‌م: “دا، ڕا، وه‌ر، هه‌ڵ” به هه‌مان شێوه‌ی چاوگ، به وشه‌ی دوای خۆیانەوە ده‌لکێن.
وەک: داده‌که‌نم، ڕاده‌که‌م، وه‌رده‌گرێت، هه‌ڵده‌واسێت…
به‌ڵام کاتێک ئەم جێناوی لکاوانەیان ده‌چێته سه‌ر: “م، مان، ت، تان، ی، یان“، جیا ده‌بنه‌وه.
وەک: دام که‌ند، ڕامان کرد، وه‌رت گه‌ڕاند، هه‌ڵتان واسی، ڕای کرد، وه‌ریان گرت.
به‌شی دووه‌م: “ڕێ، پێ، تێ، لێ.. “. ئه‌مان له دۆخی کاردا، جێناوی لکاویان پێوه بێت یان نا، جیا ده‌بنه‌وه.
وەک: ده‌ست پێ ده‌کات، ڕێ ده‌که‌م، تێ ده‌که‌ن، سه‌رم لێ شێواوه.
– پێشگری ناساده: پێدا، تێدا، پێڕا، تێوه، تێڕا، لێڕا، پێوه، پێک، تێک، ڕێک، وێت…
نموونه له‌سه‌ر دۆخی چاوگ: پێدابردن، تێداچوون، پێڕاگه‌یشتن، تێوه‌گلان، تێڕابردن، پێوه‌دان، پێکهێنان، تێکدان، ڕێکخستن، وێکچوون…
پێشگره ناساده‌کان هه‌موویان له دۆخی کاردا جیا ده‌بنه‌وه.
وەک: ڕێک دەخەم، ڕێکم خست، پێڕا گەیشتم، تێکم دا، تێوە دەگلێ…
2- پاشگر
پاشگره‌کان بریتیین له‌مانه: “دا، ڕا، وه، ـه‌وه” له هه‌موو دۆخێکدا به وشه‌کانی پێش خۆیانه‌وه ده‌لکێن. له زۆربه‌ی دۆخه‌کانیشدا، پێش وشه‌که “له” هه‌یه:
دا: خه‌مێکم له دڵدایه. زۆر که‌س ئه‌م پاشگره له‌گه‌ڵ کاری ڕابردووی “دا” له‌یه‌ک جیا ناکه‌نه‌وه. کاری دا، به وشه‌ی پێش خۆی نالکێندرێت. وەک: تیرێکی له دڵم دا، ڕووی دا، من دەنگم بە ئاشتی دا…
ڕا: له‌خۆڕا، له ئامێدیڕا.
وه: له‌وێوه هاتووین.
ـه‌وه: به که‌وش و کڵاشه‌وه.
تێبینی/ زۆر جار ئەگەر وشەی پێش پاشكری “دا” ناو بوو، دەنووسن: لە توویتەر-دا، لە تەلەڤزیۆن-دا… ئەو خەتی جیاكردنەوەی پێویست نییە. لە زمانی كوردیدا، پێشگر و پاشگر دەچنە سەر ناویش. ئاوا ڕاستن: لە توویتەردا، لە تەلەڤزیۆندا…
3- وشه‌ی لێکدراو
بریتییە لە دوو وشەی مانادار، لە کاتێکدا پێکەوە دەلکێندرێن، مانایەکی سەربەخۆ دروست دەکەن. بەڵام کاتێک دەکەونە دۆخی کارەوە، ئەوا وشەکان جیا دەکرێنەوە؛ وشەی یەکەم وەک خۆی دەمێنێت و وشەی دووەم دەکرێتە دۆخی کارەوە.
وەک: ڕێک دەکەوین، پێکیان ھێنا، پێک نەھاتن، یەکیان نەگرتووە، دەستمان نەکەوت.
هه‌مان ئه‌و وشانه له دۆخی چاوگدا، پێکه‌وه ده‌لکێن:
ڕێککه‌وتن، پێکهاتن، یه‌کگرتن، ده‌ستکه‌وتوو، پێکهاته.
